3.1 สมบัติของสารประกอบของธาตุตามคาบ

จากการศึกษาสมบัติต่าง ๆ ของธาตุในตารางธาตุ  เช่น  ขนาดอะตอม  พลังงานไอออไนเซชัน  และค่าอิเล็กโทรเนกาติวิตี  จะพบว่าสมบัติเหล่านี้มีแนวโน้มเปลี่ยนแปลงจากซ้ายไปขวาในแต่ละคาบ  หรือจากบนลงล่างในแต่ละหมู่ค่อนข้างสม่ำเสมอ  สมบัติเกี่ยวกับจุดหลอมเหลว  จุดเดือด  และความเป็นกรด–เบสของสารประกอบคลอไรด์และออกไซด์ ดังตารางต่อไปนี้
สมบัติของสารประกอบของธาตุตามคาบ

สารประกอบของธาตุในคาบที่ 2 และคาบที่ 3 จะนีแนวโน้มของสมบัติต่างๆ ดังนี้ คือ

             ธาตุหมู่ IA , IIA , IIIA     จะเกิดสารประกอบคลอไรด์  , ออกไซด์ได้เพียงชนิดเดียว และมีเลขออกซิเดชันเพียวค่าเดียว

             ธาตุหมู่ IV ขึ้นไปจะเกิดสารประคลอไรด์ , ออกไซด์ ได้หลายชนิดและมีเลขออกซิเดชัน ได้หลายค่า เเต่ค่าสูงสุดจะเท่ากับจำนวนเวเลนซ์อิเล็กตรอน 

สมบัติของสารประกอบคลอไรด์ของธาตุในคาบที่ 2 และ 3

สารประกอบคลอไรด์ของโลหะ สารประกอบคลอไรด์ของอโลหะ มีสมบัติเป็นกลาง มีสมบัติเป็นกรด pH = 7 pH < 7 ไม่เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากน้ำเงินเป็นแดง จุดเดือด จุดหลอมเหลวสูง จุดเดือดจุดหลอมเหลวต่ำ  1. แนวโน้มของจุดหลอมเหลวของสารประกอบคลอไรด์ของธาตุในคาบที่ 2 และ 3  จะลดลงจากซ้ายไปขวา  นั่นคือคลอไรด์ของโลหะ (ซ้าย)  มีจุดหลอมเหลวสูงมาก เพราะเป็นสารประกอบไอออนิก  ส่วนคลอไรด์ของอโลหะ (ขวา)  จะมีจุดหลอมเหลวต่ำลง  เพราะเป็นสารประกอบ โควาเลนต์  ไม่นำไฟฟ้า  2. คลอไรด์ของธาตุหมู่ 3     BCl3  (คาบ 2)  มีสถานะเป็นแก๊ส  (สารโคเวเลนต์)  AlCl3   (คาบ 3)  มีสถานะเป็นของแข็ง (สารไอออนิก)  3. คลอไรด์ของธาตุหมู่ 4    CCl4  (คาบ 2)  SiCl4 (คาบ 3) เป็นของเหลว ไม่มีขั้ว จึงไม่ละลายน้ำ  มีรูปร่างเป็นทรงสี่หน้า  4. คลอไรด์ของธาตุหมู่ 5    NCl3  เป็นของเหลว  PCl3 เป็นของเหลว  ส่วน PCl5 เป็นของแข็ง  5. คลอไรด์ของธาตุหมู่ 6    Cl2O (คาบ 2) เป็นแก๊ส  ,  SCl2 (คาบ 3)  เป็นของเหลว เพราะมวลโมเลกุลมากขึ้น  แรงแวนเดอร์วาลส์แข็งแรงมากขึ้น  6. คลอไรด์ของธาตุหมู่ 7  เป็นแก๊สทั้งหมด

สมบัติของสารประกอบออกไซด์ของธาตุในคาบที่ 2 และ 3

สารประกอบออกไซด์ของโลหะ	สารประกอบออกไซด์ของอโลหะ
มีสมบัติเป็นเบส	มีสมบัติเป็นกรด
pH > 7	pH < 7
เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากแดงเป็นน้ำเงิน	เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากน้ำเงินเป็นแดง
จุดเดือด จุดหลอมเหลวสูง	จุดเดือดจุดหลอมเหลวต่ำ ยกเว้น N2O5, P2O5, Cl2O7    เพราะมีมวลโมเลกุลสูง

 1. ออกไซด์ของอโลหะมีจุดหลอมเหลวต่ำ  มีสถานะเป็นแก๊ส  แต่ออกไซด์ของธาตุหมู่ 5 บางชนิด  เช่น  N₂O₅  (คาบ 2)  , P₄O₁₀  (คาบ 3)  มีสถานะเป็นของแข็ง

 2. สมบัติความเป็นกรด–เบส  เป็นไปตามออกไซด์ของโลหะหมู่  IA–IIA (เบส)  ออกไซด์ของอโลหะ (กรด)  และออกไซด์ของกึ่งโลหะ Be และ Al มีสมบัติเป็นได้ทั้งกรดและเบส

 3. ออกไซด์ของอโลหะละลายน้ำเป็นกรด  ยกเว้น  อกไซด์ของ H  คือ H₂O  เป็นกลาง

 CO₂(g)  +  H₂O(l)     -------->       H₂CO₃(aq)

 SO₂(g)  +  H₂O(l)      -------->       H₂SO₃(aq)

 สำหรับ  SiO₂  ไม่ละลายน้ำ  แต่มีสมบัติเป็นกรด  โดยทำปฏิกิริยากับเบสได้ดังนี้

 SiO₂(s)  +  NaOH(aq)       --------->    Na₂SiO₃(aq)  +  H₂O(l)

 4. ออกไซด์ของโลหะละลายน้ำเป็นเบส

 Li₂O(s)  +  H₂O(l)          --------->    2 LiOH(aq)

 Na₂O(s)  +  H₂O(l)         --------->    2 NaOH(aq)

 5. ออกไซด์ที่ไม่ละลายน้ำและมีสมบัติเป็นได้ทั้งกรดและเบส  (โดยสามารถเกิดปฏิกิริยาได้ทั้งกับกรดหรือเบส)  คือ BeO  และ  Al₂O₃

 BeO(s)  +  2 NaOH(aq)  +  H₂O(l)   --------->  Be(OH)^2-₄(aq)  + 2 Na+(aq)

 BeO(s)  +  2 HCl(aq)                       --------->  BeCl₂(aq)  +  H₂O(l)

 Al₂O₃(s) + 2 NaOH(aq) + 3 H₂O(l) ---------> 2 Na+(aq) + 2Al(OH)^-₄(aq)

 Al₂O₃(s)  +  6 HCl(aq)  --------->  2 AlCl₃(aq)  +  3 H₂O(l)

 6. ออกไซด์ของอโลหะเป็นแก๊สหรือของเหลว  ยกเว้น  SiO₂  ,  P₄O₁₀  ,  N₂O₅